Προληπτική καρδιολογία

Οι στόχοι της πρόληψης καρδιαγγειακής νόσου είναι η μείωση του κινδύνου αθηροσκλήρωσης για καρδιαγγειακά νοσήματα, της γενικής νοσηρότητας και θνησιμότητας και η βελτίωση του προσδόκιμου ζωής.

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν τη συχνότερη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Η σημασία των παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη της αθηροσκληρωτικής αγγειακής νόσου είναι καθοριστική. Η ευνοϊκή επίδραση της μείωσης αυτών των παραγόντων κινδύνου σχετικά με τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα με τη χρήση γενικών μέτρων και φαρμακευτικής θεραπείας έχει τεκμηριωθεί σε μεγάλο αριθμό μελετών. Η αθηροσκληρωτική νόσος δεν επηρεάζει μόνο τη μοίρα του καθενός, αλλά είναι ύψιστης σημασίας λόγω του μεγάλου αριθμού πασχόντων. Έτσι, η πρόληψη έρχεται όλο και περισσότερο στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια.

Η Ευρωπαϊκή Εταιρία Καρδιολογίας έχει συντάξει έγκυρες συστάσεις για την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου, που βασίζονται σε μεγάλες επιδημιολογικές και παρεμβατικές μελέτες και αποσκοπούν στην παροχή προληπτικής φροντίδας ασθενών κινδύνου, όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένης και συστηματικής.

Οι στόχοι της πρόληψης των καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι η μείωση του κινδύνου αθηροσκλήρωσης για καρδιαγγειακά νοσήματα, της γενικής νοσηρότητας και θνησιμότητας και η βελτίωση του προσδόκιμου ζωής.

Οι σπουδαιότεροι παράγοντες κινδύνου για αθηροσκληρωτική αγγειακή νόσο είναι:

Σακχαρώδης διαβήτης
Αρτηριακή Υπέρταση
Υπερλιπιδαιμία
Αυξημένη LDL χοληστερόλη
Μειωμένη HDL χοληστερόλη
Οικογενείς δυσλιπιδαιμίες και υψηλή λιποπρωτεΐνη (α)
Αυξημένα τριγλυκερίδια
Κάπνισμα
Παχυσαρκία
Περιορισμένη ανοχή γλυκόζης
Θετικό οικογενειακό ιστορικό (συγγενείς πρώτου βαθμού: άνδρες< 55 ετών, γυναίκες < 65 ετών)
Ελλιπής άσκηση
Ανδρικό φύλο

Όταν συνυπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες κινδύνου, η επίδρασή τους πολλαπλασιάζεται. Ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου που έχει ο καθένας, υπολογίζεται το ρίσκο εμφάνισης καρδιαγγειακού νοσήματος στο μέλλον.

Πότε πρέπει να επισκεφτώ τον καρδιολόγο για προληπτικό έλεγχο;

Συνιστάται τα άτομα άνω των 40 ετών να επισκεφτούν τον καρδιολόγο για προληπτικό έλεγχο (το γνωστό check-up), που περιλαμβάνει τη λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση, μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης και των λιπιδίων αίματος (χοληστερόλη, τριγλυκερίδια), και ενδεχομένως άλλες εξετάσεις που ο καρδιολόγος κρίνει ότι χρειάζονται για την ολοκληρωμένη και ασφαλή παρακολούθηση κάθε ατόμου, όπως καρδιογράφημα, υπερηχογράφημα/triplex καρδιάς κλπ.

Ο καρδιολογικός προληπτικός έλεγχος δεν απασχολεί τις γυναίκες μέχρι την ηλικία της εμμηνόπαυσης εξαιτίας της χαμηλής επίπτωσης εμφραγμάτων μέχρι εκείνη την ηλικία. Ωστόσο, ο καρδιολογικός έλεγχος δεν αφορά μόνο την αποφυγή του εμφράγματος. Το check-up στην περίπτωση αυτή έχει σκοπό να προφυλάξει τη γυναίκα από επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό και να συμβάλει στον προγενητικό έλεγχο με στόχο την προφύλαξη του εμβρύου από κάποια πιθανή κληρονομική καρδιαγγειακή ασθένεια.

Επιπλέον, ο προληπτικός έλεγχος συνιστάται σε οποιαδήποτε ηλικία αν υπάρχει:

Οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου (άνδρες <55 ετών, γυναίκες <65 ετών)
Ιστορικό κληρονομικών διαταραχών λιπιδίων
Αυξημένη χοληστερόλη
Αυξημένα τριγλυκερίδια
Αυξημένη λιποπρωτεΐνη (α) ή αυξημένη απολιποπρωτεΐνη Β
Σακχαρώδης διαβήτης
Παχυσαρκία ή μεταβολικό σύνδρομο (Δείκτης Μάζας Σώματος > 27 kg/m2 και δυο από τα επόμενα: αρτηριακή υπέρταση, αυξημένα τριγλυκερίδια, μειωμένη HDL, προδιαβήτης ή διαβήτης)
Ιστορικό καπνίσματος
Χρόνια νεφρική νόσος ή νεφρική ανεπάρκεια
Χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση, HIV)
Ιστορικό προεκλαμψίας ή πρώιμης εμμηνόπαυσης
Στυτική δυσλειτουργία
Σφυροβραχιόνιος δείκτης (ABI) <0,9

Πώς μπορώ να μάθω το μελλοντικό ρίσκο μου για εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων;

Ο μελλοντικός καρδιαγγειακός κίνδυνος του ατόμου υπολογίζεται χρησιμοποιώντας έναν αλγόριθμο εξισώσεων βασισμένο σε παράγοντες κινδύνου αθηροσκλήρωσης, προκειμένου να εκτιμηθεί ο 10-ετής κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου (έμφραγμα μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό). Υπάρχουν διάφοροι διαθέσιμοι αλγόριθμοι. Ένας από τους εγκυρότερους, ο MESA, αφορά άτομα 40-79 ετών, χωρίς προϋπάρχουσα καρδιακή νόσο. Για παράδειγμα, αν η εκτίμηση καρδιαγγειακού κινδύνου είναι 10%, αυτό σημαίνει ότι μεταξύ 100 ατόμων ίδιας ηλικίας και με ίδιους παράγοντες κινδύνου, τα 10 αναμένεται να υποστούν έμφραγμα μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό επεισόδιο στα επόμενα 10 χρόνια.

Το 2021 η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία εξέδωσε νέους αλγόριθμους υπολογισμού του δεκαετούς κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου (SCORE), πιο αναλυτικούς για κάθε ομάδα ασθενών, όπως για ηλικίες μέχρι τα 70 έτη, πάνω από τα 70 έτη, διαβητικούς, ασθενείς με προϋπάρχουσα στεφανιαία νόσο.

Ο αλγόριθμος υπολογισμού λαμβάνει υπόψη του την ηλικία, το φύλο και τους κλασικούς παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, δηλαδή την αρτηριακή υπέρταση, την υπερλιπιδαιμία (υψηλή χοληστερόλη), τον σακχαρώδη διαβήτη και το κάπνισμα.

Ανάλογα με το ρίσκο που προκύπτει από τον υπολογισμό και με την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου, το άτομο κατατάσσεται σε:

Χαμηλού κινδύνου	SCORE <1%
Μετρίου κινδύνου	SCORE 1-5%
Υψηλού κινδύνου	SCORE 5-10% Πολύ αυξημένες τιμές χοληστερόλης (> 310mg/dl) ή αρτηριακής πίεσης (> 180/110mmHg) Σακχαρώδης διαβήτης χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου ή βλάβη σε όργανα στόχους (με εξαίρεση ορισμένους νέους ασθενείς με τύπου 1) Μέτρια χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (GFR 30-59mL/min/1,73m²)
Πολύ υψηλού κινδύνου	SCORE >10% Επιβεβαιωμένη καρδιαγγειακή νόσος (έμφραγμα μυοκαρδίου, οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, στεφανιαία επαναγγείωση είτε με αγγειοπλαστική είτε με bypass, αγγειακό ή παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό, περιφερική αγγειακή νόσος) Σακχαρώδης διαβήτης με έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου και/ή βλάβη σε όργανα-στόχους (πχ. νεφρική ανεπάρκεια ή λευκωματουρία) Σοβαρή χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (GFR <30mL/min/1,73m²)

Πώς μπορώ να μειώσω τον καρδιαγγειακό μου κίνδυνο;

Ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή

Όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ανάπτυξης παραγόντων κινδύνου που μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου. Η τήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής με κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, περιορισμό του κρέατος, των λιπαρών, του άλατος μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε καλύτερα τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, τη χοληστερόλη, την αρτηριακή πίεση και το βάρος σας, τα οποία στο σύνολό τους αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου.

Αποφεύγοντας την κατανάλωση αλκοόλ
Αυξάνοντας τη σωματική δραστηριότητα

Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της αρτηριακής πίεσης, των επίπεδων λιπιδίων και σακχάρου στο αίμα και να συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου. Συνιστάται αερόβια άσκηση (άσκηση που περιλαμβάνει αύξηση του καρδιακού και αναπνευστικού ρυθμού) για συνολικά 150 λεπτά κάθε εβδομάδα.

Διακόπτοντας το κάπνισμα

Η διακοπή του καπνίσματος είναι ένας τρόπος να μειώσετε τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου και να βελτιώσετε τη συνολική υγεία σας. Υπάρχουν πολλά διαθέσιμα προγράμματα υποστήριξης που μπορούν να σας βοηθήσουν να διακόψετε το κάπνισμα.

Μετρώντας τις τιμές της αρτηριακής πίεσης και του σακχάρου, αν είστε διαβητικοί
Λαμβάνοντας τη φαρμακευτική αγωγή όπως έχει συστηθεί από τον ιατρό σας

Όταν η διατροφή και η άσκηση δεν επαρκούν, είναι απαραίτητη και αναπόφευκτη η έναρξη φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως «κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν».