Μαγνητική τομογραφία

Η μαγνητική τομογραφία καρδιάς μελετά την ανατομία της, εκτιμά με ακρίβεια τη λειτουργία της και χαρακτηρίζει τους ιστούς της, δίχως να εκθέτει τον ασθενή σε ιονίζουσα ακτινοβολία.

Η μαγνητική τομογραφία καρδιάς (CMR) είναι μία εξειδικευμένη, μη επεμβατική απεικονιστική μέθοδος που επιτρέπει ταυτόχρονα τη μελέτη της ανατομίας, την ακριβή εκτίμηση της λειτουργίας και τον χαρακτηρισμό των ιστών της καρδιάς. Είναι ασφαλής, ανώδυνη, δεν απαιτεί ειδική προετοιμασία και δεν εκθέτει τον ασθενή σε ιονίζουσα ακτινοβολία. Η κλινική της σημασία φαίνεται από τις ολοένα και περισσότερες εξετάσεις που διενεργούνται παγκοσμίως.

Πότε πρέπει να κάνω μαγνητική τομογραφία καρδιάς και πότε πρέπει να κάνω δυναμική μαγνητική τομογραφία καρδιάς (stress CMR);

Η μαγνητική τομογραφία καρδιάς βρίσκει εφαρμογές σε πληθώρα καρδιακών παθήσεων.

Οι κυριότερες ενδείξεις της μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς είναι:

• η εκτίμηση της καρδιακής ανατομίας και λειτουργίας
• η διερεύνηση των αιτιών της καρδιακής ανεπάρκειας ή αρρυθμίας
• η μυοκαρδίτιδα (φλεγμονή της καρδιάς)
• οι μυοκαρδιοπάθειες (παθήσεις του καρδιακού μυός, κληρονομικές ή επίκτητες)
• οι διηθητικές νόσοι (σαρκοείδωση, αμυλοείδωση)
• ο έλεγχος της βιωσιμότητας του μυοκαρδίου έπειτα από έμφραγμα
• οι συγγενείς καρδιοπάθειες (εκ γενετής ανωμαλίες διάπλασης της καρδιάς είτε πριν από χειρουργική επέμβαση είτε μετά για μακροχρόνια παρακολούθηση)
• οι παθήσεις των μεγάλων αγγείων (π.χ. διάγνωση και παρακολούθηση ανευρυσμάτων θωρακικής αορτής)
• οι παθήσεις του περικαρδίου, όπως φλεγμονή (περικαρδίτιδα)
• οι παθήσεις των καρδιακών βαλβίδων
• η καρδιαγγειακή προσβολή σε ασθενείς με συστηματικά νοσήματα (π.χ. συστηματικό ερυθηματώδη λύκο)
• ο προσδιορισμός του φορτίου σιδήρου σε πολυμεταγγιζόμενους ασθενείς
• οι καρδιακοί όγκοι ή θρόμβοι

Οι ενδείξεις της δυναμικής μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς (stress CMR) είναι:

• η ανίχνευση ή ο αποκλεισμός ισχαιμίας του μυοκαρδίου 
• μετά από έμφραγμα πριν από επέμβαση επαναιμάτωσης (αγγειοπλαστική με τοποθέτηση stent, bypass)
• στηθαγχικά ενοχλήματα στα πλαίσια μυοκαρδιοπαθειών
• ο καθορισμός της αιμοδυναμικής σημασίας σε περιπτώσεις ενδιάμεσων στενώσεων των στεφανιαίων αγγείων κατά την κλασική στενογραφία ή την αξονική στεφανιογραφία

Η εφαρμογή της εξέτασης σε ένα ευρύ φάσμα καρδιαγγειακών παθήσεων καθίσταται δυνατή και από τις νεότερες τεχνικές χαρτογράφησης (mapping) και αγγειογραφίας.

Ακολουθούν παραδείγματα παθήσεων, που δείχνουν την σημασία της μαγνητικής τομογραφίας καρδιάς:

• Έμφραγμα μυοκαρδίου

Μετά από ένα έμφραγμα του μυοκαρδίου ενδέχεται ορισμένα τμήματα του καρδιακού μυός να μη λειτουργούν σωστά. Με την εξέταση αυτή η ιατρός μπορεί να δει ποιες περιοχές δεν λειτουργούν πλέον και έχουν αντικατασταθεί από ουλώδη ιστό. Επιπλέον, μπορούν να συναχθούν μέθοδοι θεραπείας ανάλογα με τις περιοχές της καρδιάς που νοσούν. Για παράδειγμα, μπορεί να συστηθεί επέμβαση επαναιμάτωσης με εμφύτευση στεντ ή επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass) στα τμήματα ιστού που είναι ‘’ζωντανά’’, δηλαδή βιώσιμα.

• Παθήσεις των στεφανιαίων αγγείων

Η στένωση των στεφανιαίων αρτηριών έχει ως αποτέλεσμα διαταραχές της κυκλοφορίας του αίματος στον καρδιακό μυ. Αυτό συχνά προκαλεί ένα σφίξιμο στο στήθος (στηθάγχη). Η μαγνητική τομογραφία καρδιάς είναι κατάλληλη για την ανίχνευση αλλαγών στις στεφανιαίες αρτηρίες. Ως μέρος της δυναμικής (Stress) μαγνητικής τομογραφίας με τη χορήγηση της αδενοσίνης ή ρεγαδενοσόνης μπορεί να ελεγχθεί η ροή του αίματος στον καρδιακό μυ υπό συνθήκες στρες, εάν δηλαδή όλα τα τμήματα του καρδιακού μυός τροφοδοτούνται επαρκώς με αίμα.

• Φλεγμονή του καρδιακού μυός ή του περικαρδίου (μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα)

Εάν ο καρδιακός μυς ή η μεμβράνη που περιβάλλει την καρδιά έχει φλεγμονή (μυοκαρδίτιδα ή περικαρδίτιδα αντίστοιχα), η έκταση και κατανομή της οξείας φλεγμονής στην καρδιά μπορεί να φανεί με τη μαγνητική τομογραφία καρδιάς, καθώς οι εστίες της φλεγμονής ξεχωρίζουν. Συνιστάται μάλιστα σε αυτήν την περίπτωση η επανεξέταση ώστε να αξιολογηθεί η πορεία της νόσου και η πρόοδος της θεραπείας μετά από τρεις έως έξι μήνες.

Πώς γίνεται; Πόσο διαρκεί;

Ο μαγνητικός τομογράφος χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία και ραδιοκύματα για την παραγωγή τρισδιάστατων δεδομένων που μεταφράζονται σε εικόνες υψηλής ευκρίνειας από έναν υπολογιστή με ειδικό λογισμικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις χορηγείται σκιαγραφική ουσία (γαδολίνιο) για τη λήψη περαιτέρω πληροφοριών.

Ανάλογα με το κλινικό ερώτημα, η διάρκεια της εξέτασης κυμαίνεται μεταξύ 50 και 60 λεπτών. Αρχικά η ιατρός συζητάει με τον εξεταζόμενο για το ιατρικό ιστορικό του, ρωτά για προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις και αλλεργίες, τον ενημερώνει αναλυτικά για την διαδικασία της εξέτασης και λύνει τυχόν απορίες.

Εάν ο ασθενής πάσχει από κλειστοφοβία, θα του χορηγηθεί ηρεμιστική φαρμακευτική αγωγή, με την προϋπόθεση ότι συνοδεύεται, διότι οι ασθενείς υπό την επήρεια του ηρεμιστικού δεν πρέπει να οδηγούν για περίπου 12 ώρες.

Στη συνέχεια, ζητείται από τον εξεταζόμενο να αφαιρέσει όλα τα μεταλλικά αντικείμενα. Αυτό περιλαμβάνει κοσμήματα, κλειδιά ή βοηθήματα ακοής. Αυτά τα αντικείμενα μπορεί να έλκονται από το μαγνητικό πεδίο και να προκαλέσουν τραυματισμούς. Επιπλέον, επηρεάζεται η ποιότητα της εικόνας.

Μετά την φλεβοκέντηση με λεπτό καθετήρα στο χέρι του ασθενούς και την προσάρτηση ειδικών ηλεκτροδίων, ένα επιφανειακό πηνίο προσαρμόζεται επάνω στο στήθος το εξεταζόμενου. Αυτό είναι απαραίτητο διότι βελτιώνει το λαμβανόμενο σήμα. Στη συνέχεια, ο εξεταζόμενος τοποθετείται στον μαγνητικό τομογράφο ξαπλωμένος ανάσκελα. Δεν αντιλαμβάνεται το μαγνητικό πεδίο και επομένως δεν νιώθει πόνο ή ενόχληση.

Επιπλέον, ο εξεταζόμενος λαμβάνει ακουστικά, τα οποία προορίζονται για προστασία από δυνατούς θορύβους από τον μαγνητικό τομογράφο και για να μεταδίδονται και οι οδηγίες του ιατρικού προσωπικού. Ένα μεγάφωνο στον μαγνητικό τομογράφο και μια εγκατεστημένη κάμερα καθιστούν δυνατή την προβολή και την ακρόαση του ατόμου κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Ο καρδιακός ρυθμός παρακολουθείται καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης. Επιπλέον, ο εξεταζόμενος μπορεί μέσω ενός κουδουνιού να αναφέρει εάν κάτι δεν πάει καλά.

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο εξεταζόμενος θα πρέπει επίσης να κρατάει την αναπνοή του πολλές φορές, όταν του ζητηθεί μέσω των ακουστικών. Αυτό βελτιώνει την ποιότητα της εικόνας, καθώς οι αναπνευστικές κινήσεις θολώνουν την εικόνα και μπορεί να επηρεάσουν τη διάγνωση.

Όπως προαναφέρθηκε στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτείται η χρήση σκιαγραφικής ουσίας ως παράγοντας αντίθεσης για τη λήψη περαιτέρω πληροφοριών. Η σκιαγραφική ουσία είναι το γαδολίνιο, το οποίο είναι καλύτερα ανεκτό από, για παράδειγμα, ιωδιούχες σκιαγραφικές ουσίες. Αλλεργικές αντιδράσεις είναι πολύ σπάνιες. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης το σκιαγραφικό χορηγείται με μεγάλη πίεση σε μια φλέβα του χεριού. Ο εξεταζόμενος το εκλαμβάνει ως μια αίσθηση κρύου ή ζέστης. 

Επιπλέον, στην περίπτωση της δυναμικής (stress) μαγνητικής καρδιάς μία ουσία όπως η αδενοσίνη ή η ρεγαδενοσόνη απαιτείται για την απεικόνιση καρδιακών δομών. Η ουσία αυτή αυξάνει το έργο της καρδιάς, όπως θα γινόταν αν ο ασθενής περπατούσε στον τάπητα κατά τη δοκιμασία κόπωσης. Η χορήγηση της ουσίας αυτής διαρκεί περίπου 5 λεπτά και μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως δυσκολία στην αναπνοή, πόνο στο στήθος ή αίσθημα έξαψης, τα οποία εξαφανίζονται με το τέλος της χορήγησης.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της εξέτασης;

Το βασικό πλεονέκτημα της εξέτασης είναι ότι δεν εκθέτει τον εξεταζόμενο σε ακτινοβολία. Επιπλέον δίνει τη δυνατότητα συνδυασμού διαφορετικών πρωτοκόλλων σε μία εξέταση, απαντώντας έτσι σε περισσότερα ερωτήματα.

Όσον αφορά τη δυναμική (stress) μαγνητική τομογραφία καρδιάς, έχει υψηλότερη ευαισθησία και ειδικότητα σε σχέση με τις υπόλοιπες μεθόδους δυναμικής απεικόνισης (stress echo, σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου) για την εκτίμηση της αιμάτωσης του μυοκαρδίου, και μπορεί νααναδείξειακόμα και μικρές ισχαιμικές περιοχές και ουλές του μυοκαρδίου.

Μελέτες έχουν δείξει πως η εξέταση αυτή μπορεί να θέσει μια νέα διάγνωση που δεν είχε τεθεί με τις υπόλοιπες τεχνικές σε ποσοστό άνω του 10%, ενώ βοηθά στον καλύτερο σχεδιασμό της αντιμετώπισης των ασθενών σε ποσοστό μέχρι και 70%.

Υπάρχουν περιορισμοί ή αντενδείξεις για τη διενέργεια της εξέτασης;

Παρότι η μαγνητική τομογραφία καρδιάς είναι πολύ ασφαλής εξέταση, υπάρχουν ομάδες ασθενών στους οποίους αντενδείκνυται. Συγκεκριμένα, σε ασθενείς με:

• βηματοδότη ή απινιδωτή που δεν είναι συμβατός με το περιβάλλον του μαγνητικού τομογράφου
• αντλίες ινσουλίνης
• κοχλιακά εμφυτεύματα, αγγειακά κλιπς στον εγκέφαλο, μεταλλικά θραύσματα στο σώμα
• σοβαρού βαθμού νεφρική ανεπάρκεια

Η κλειστοφοβία δεν αποτελεί απόλυτη αντένδειξη, καθώς με σωστή προετοιμασία οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να ολοκληρώσουν την εξέταση.

Έγκυες μπορούν επίσης να υποβληθούν στην εξέταση υπό προϋποθέσεις.

Οι θηλάζουσες μητέρες πρέπει να διακόψουν τον θηλασμό για 24 ώρες μετά την εξέταση.

Υπάρχει επίσης περιορισμός στις διαστάσεις του εξεταζόμενου, αφού ένας εξαιρετικά παχύσαρκος και με ευρύ θώρακα εξεταζόμενος μπορεί να δυσκολεύεται να μπει στον μαγνητικό τομογράφο, καθώς και στην περίπτωση αρρυθμιών, όπως κολπική μαρμαρυγή και πολλαπλές έκτακτες κοιλιακές συστολές.

Πώς να προετοιμαστώ για την εξέταση;

Μπορείτε να δείτε τις οδηγίες προετοιμασίας για την εξέταση εδώ.

Να κάνω δυναμική (stress) μαγνητική τομογραφία καρδιάς ή αξονική στεφανιογραφία;

Εξαρτάται από την πληροφορία που θέλουμε να αντλήσουμε. Σε νέους ασθενείς, στους οποίους το κλινικό ερώτημα είναι η ύπαρξη αθηρωμάτωσης στις στεφανιαίες αρτηρίες προτιμάται η αξονική στεφανιογραφία. Σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 65 ετών) συστήνεται η stress μαγνητική τομογραφία καρδιάς λόγω των πολλών επασβεστώσεων των στεφανιαίων αρτηριών, που δυσχεραίνουν τη διάγνωση.